ونداد جلیلی

فضای داستان بلند سوءتفاهم‌نامه فضای امروز است. تهران‌گردی‌های راوی و شخصیت اصلی کتاب و گفت‌وگوهاشان درباره‌ی ادبیات، سینما، فلسفه و اجتماع با ماجرای گسست رابطه‌ی شخصیت اصلی و همسر سابق‌اش در هم تنیده است و تقابلی بین توطئه و توهم توطئه پدید آورده است که در پایان داستان و در نقطه‌ی اوجی نفس‌گیر خواننده را به‌همراه راوی به نتیجه‌گیری به میل خود وامی‌دارد. بلاتکلیفی در روابط، دوگانگی در تصمیم‌گیری، خیال و واقعیت، بخشی از دوتایی‌های کتاب است که نویسنده در فرم کتاب نهان کرده و این دوگانگی را در عین یکپارچگی مفهومی و ساختاری کتاب در تمام شخصیت‌ها و موضوعات کتاب به‌تصویر کشیده است.

بخشی از کتاب:
«... شب زود خوابیدم و خواب ِعجیبی دیدم. خواب ِخانه‌ی ِمینا را دیدم که خرابه‌یی شده بود با دیوارهای ِگلی در عمق ِپنجاه‌متری‌ی ِزمین و پله‌هایی ناجور و تک‌آجره داشت. خواب دیدم بیرون ِدر ِکوچه دورادور ِخانه ورقه‌های ِفلزی‌ی ِبزرگ، سنگین و زرد و آبی و قرمز ریخته‌اند. به‌سختی وارد ِخانه شدم. انگار که خانه در جبهه‌ی ِجنگ باشد جابه‌جا کیسه‌های ِشن ریخته بودند و همه‌جای ِدیوارها قیراندود بود. به‌هزاربدبختی پایین رفتم و وارد ِآپارتمان ِمینا شدم و مینا را دیدم که رو مبلی نشسته و رو مبل دیگری پا انداخته است، سیگار می‌کشد و برای ِمهمانی نامرئی که من نمی‌توانستم ببینم ماجرایی نقل می‌کند. احساس می‌کردم خطر ازهمه‌سو طرف ِاو می‌آید و او اصلاً نمی‌داند. درخواب به خودم می‌گفتم چه‌طور پدرومادرش رضا داده‌اند خانه‌اش هم‌چو جای ِناامنی باشد. انگار همه‌چیز را نمی‌دانستم. مینا پاهاش را کشیده بود، لم داده بود و سیگار می‌کشید. موهاش لخت و تیره بود و رنگ‌نخورده. نور ِخانه‌اش با نور ِاتاق‌های ِنقاشی‌ی ِوان گوگ پهلو می‌زد: نور ِزرد ِدرخشانی که از نقطه‌یی در فاصله‌ی ِطلایی در سقف می‌پاشد و مثلثی را روشن می‌کند. بیرون ِمثلث قیر بود و تاریکی. اتاق و آش‌پزخانه و این‌ها درخواب نبود. دیوارها گلی بود و گل نم‌ناک، انگار ته ِگودال‌هایی باشد که برای ِساختن ِبرج‌ها می‌کنند. گودال‌هایی که همیشه خانه‌های ِکناری را فرو می‌بلعند و هم‌سایه‌ها را قربانی می‌کنند. انگار بودم و نبودم. انگار مینا من را نمی‌دید چنان‌که من مهمان ِاو را نمی‌دیدم. انگار می‌دانستم حرف‌ام از زبان برنخواهد آمد و نمی‌توانستم چیزی بگویم. انگار مینا را و خانه را در محفظه‌یی شیشه‌یی فرو کرده بودند که به‌تپوکی بند است که خورد و ویران شود. نور ِخورشید سال‌ها به خانه نرسیده بود و مینا حرف می‌زد و زنده بود و سیگار می‌کشید و تکان می‌خورد اما اصلاً تکان نمی‌خورد انگار. هربار نگاه‌اش می‌کردم هم‌آن پیکره‌ی ِقبلی بود و دست و سیگارش سرجای ِقبلی هم‌آن بود که بود. انگار زمان به کرورکرور تکه بهر می‌شد و کوچک‌ترین تکه‌ی ِممکن مدام تکرار می‌شد جوری‌که انگار پیوسته و جنبنده به‌نظر می‌رسید و در هم‌آن تکه حقیقتی بسیط نهفته بود. زمان و مکان دچار ِانجمادی پویا شده بود که هم‌زمانی‌ی ِسکون است و حرکت. ازخانه‌بیرون‌نی‌آمده بیدار شدم. سرم منگ بود و دل‌ام می‌پیچید...»

مارگارت اتوود در مقدمه‌ی خود بر کتاب بهترین داستان‌های آلیس مانرو می‌گوید: «آلیس مانرو یکی از برجسته‌ترین نویسندگان انگلیسی‌زبان دوران ما است. بسیاری منتقدان آمریکای شمالی و بریتانیا در ستایش او حرف‌ها زده‌اند، جایزه‌های بسیاری برده است و در سراسر دنیا خوانندگان هواخواه دارد. نویسنده‌ها نام او را محتاطانه به‌زبان می‌آورند. اخیراً در بحث‌های تند بین نویسنده‌ها او را بهانه‌ی کوبیدن مخالف می‌کنند. نویسنده‌ی کوبنده می‌گوید: «به این می‌گویی نوشتن؟ برو آلیس مانرو بخوان که نوشتن یاد بگیری!» همیشه می‌گویند آلیس مانرو هرقدر شناخته شود باز کم است و باید بیش‌تر شناخته شود.»
در این کتاب شش داستان منتشرنشده را از آلیس مانرو می‌خوانیم که مارگارت اتوود بر آن‌ها نام «بهترین داستان‌های آلیس مانرو» گذاشته است.

بخشی از متن کتاب:
«...در تشییع‌جنازه‌ی استیو گولی دور از پدرومادرم ایستادم و تماشاشان کردم و احساسی تازه و زننده به آن‌ها سراغ‌ام آمد. به‌خودم گفتم تازه بعضی خصوصیات‌شان را می‌فهمم. مساله بی‌اندازه جدی بود. می‌فهمیدم خودشان هم تاثیر گذاشته‌اند و پیکر بزرگ، قوی و لباس‌پوشیده‌شان نمی‌تواند بین من و مرگ ناگهانی، یا هرجور مرگ، حایل شود. انگار خودشان هم رضا داده بودند. انگار نه براساس حرف و فکرشان که به‌واسطه‌ی واقعیت بچه‌دارشدن، به‌دنیاآوردن من، به مرگ کودکان و مرگ من رضا داده بودند. من را به‌دنیا آورده بودند و و بنابراین مرگ‌ام، هرقدر هم که شیون می‌کردند و عزادار می‌ماندند، به‌نظرشان ابداً غیرممکن یا غیرطبیعی نبود. گفت‌وگو نداشت. ضمناً همان‌وقت هم می‌دانستم آن‌ها مقصر نیستند.
اما تقصیر را گردن آن‌ها انداختم. به بی‌شرمی و ریاکاری متهم‌شان کردم، به‌نیابت از استیو گولی و همه‌ی کودکان، که می‌دانستند حق‌شان است آزاد باشند و زندگی‌شان نو و برتر باشد و گرفتار بزرگ‌سالان ِمغلوب، جفت‌گیری‌ها و تشییع‌جنازه‌هاشان نشوند.
می‌گفتند استیو گولی چون تقریباً یتیم و بی‌صاحب بوده غرق شده است. غرق نمی‌شد اگر خوب نصیحت‌اش می‌کردند، بازخواست‌اش می‌کردند و مراقب‌اش بودند. اگر سر شاخه‌ی سست درخت نمی‌رفت که بشکند و در آب بهاره‌ی گودال سنگ‌ریزه‌یی ِکنار رودخانه بیافتد. کسی به او نپرداخته بود، ول‌گرد بود و بنابراین غرق شده بود. پدرش غرق‌شدن او را تصادفی دانست از آن‌قسم که چه‌بسا برای سگی اتفاق بیافتد. کت‌وشلوار خوش‌پوشی نداشت که در تشییع‌جنازه بپوشد و وقت دعاخوانی سر خم نمی‌کرد اما تنها بزرگ‌سالی بود که بخشیدم‌اش. به‌نظرم تنها کسی بود که رضا نمی‌داد. هیچ‌جور نمی‌توانست جلوگیری کند اما مثل دیگران که با صدای وزین و مصنوعی دعا می‌خواندند و مذهب را با بی‌احترامی همراه می‌کردند بر چیزی تاثیر نمی‌گذاشت...»